Zor Durumda Aile Dayanışması: 

Yazar: Av. Cihat Demirbağ Kategori: Türk Medeni Hukuku

Hayat her zaman planlandığı gibi gitmeyebilir. Ekonomik krizler, iş kaybı veya hastalık gibi beklenmedik durumlar, bireyleri yoksulluğa sürükleyebilir. Hukuk sistemimiz, bu gibi durumlarda sosyal devlet ilkesinden önce "aile içi dayanışmayı" devreye sokar. Peki, bir kişi geçimini sağlayamadığında sadece eşinden veya babasından mı yardım isteyebilir? Türk Medeni Kanunu'na göre dedenizden, torununuzdan ve hatta kardeşinizden nafaka talep etme hakkınız olduğunu biliyor muydunuz?

1. Yardım Nafakası Nedir?

Hukuk dilinde "Yardım Nafakası", yoksulluğa düşmüş bir kimsenin, geçimini sağlamak üzere maddi gücü yerinde olan belirli yakın akrabalarından talep edebileceği parasal katkıdır. Bu nafaka türü boşanma davasından bağımsızdır; tamamen akrabalık hukukuna ve dayanışma ilkesine dayanır.

Önemli Ayrım: Tedbir veya yoksulluk nafakası sadece "eşler" arasındadır. Yardım nafakası ise "kan hısımları" (akrabalar) arasındadır.

2. Yasal Dayanak

"Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyuna ve altsoyuna ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür.

Kardeşlerin nafaka yükümlülükleri, refah içinde bulunmalarına bağlıdır.

Eş ile ana ve babanın bakım borçlarına ilişkin hükümler saklıdır."

[cite_start]Kaynak: 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, Madde 364[cite: 3, 7].

YORUM:

Kanun koyucu bu maddede üç temel grup belirlemiştir: Üstsoy (anne, baba, dede, nine), Altsoy (çocuk, torun) ve Kardeşler. Dikkat edilmesi gereken en kritik husus, kardeşler için getirilen "refah" kriteridir. [cite_start]Diğer akrabalar için ödeme gücü yeterli sayılırken, kardeşten nafaka istenebilmesi için kardeşin lüks veya çok rahat bir yaşam (refah) içinde olması şart koşulmuştur[cite: 14, 16].

3. Nafaka Yükümlüleri ve Sıralama

Yardım nafakası davası, rastgele zengin bir akrabaya açılamaz. Kanun ve Yargıtay içtihatları, bu sorumluluğun "mirasçılıktaki sıra" gözetilerek yerine getirilmesini öngörür.

 
1

İlk Başvuru: Altsoy

Önce çocuklar ve torunlar. Kişinin ekonomik gücü olan bir çocuğu varsa, babasına başvuramaz.

 
2

İkinci Sıra: Üstsoy

Altsoy yoksa veya yoksulsa; anne, baba, dede veya ninelere başvurulur.

 
3

Son Çare: Kardeşler

Hem altsoy hem üstsoy yoksa/güçsüzse, "refah halindeki" kardeşe gidilir.

4. Özel Durumlar: Kardeş, Dede ve Torun

4.1. Dededen / Nineden Nafaka Alınabilir mi?

EVET. Dede ve nine, hukukumuzda "üstsoy" kavramına dahildir. Eğer babanın (veya annenin) gücü yoksa veya hayatta değilse, sorumluluk dede ve nineye geçer.

4.2. Torundan Nafaka Alınabilir mi?

EVET. Torunlar "altsoy" grubundadır ve sıralamada en baştadır. Ekonomik durumu iyi olan bir torun, bakıma muhtaç dedesine veya ninesine bakmakla yükümlüdür.

4.3. Kardeşin Sorumluluğu (En Kritik Nokta)

Kardeşten nafaka istenebilir ancak şartları diğerlerine göre daha ağırdır. TMK 364/2 maddesi gereği, davalı kardeşin sadece "geçinebiliyor" olması yetmez; "refah" içinde olması gerekir.

Uzman Notu: Yargıtay uygulamalarına göre "refah"; temel ihtiyaçların ötesinde, lüks sayılabilecek bir yaşam standardını veya ortalamanın üzerinde bir geliri ifade eder. Asgari ücretle geçinen bir kardeşe dava açılamaz.

5. Dava Süreci ve Yetkili Mahkeme

  • ✓ Görevli Mahkeme: Aile Mahkemesi.
  • ✓ Yetkili Mahkeme: Taraflardan birinin yerleşim yeri mahkemesi (TMK m. 365).
  • ✓ İspat Yükü: Davacı (nafaka isteyen), yoksulluğunu ve davalının ödeme gücünü kanıtlamalıdır.

Avukat Cihat Demirbağ

Avukatlık ve Arabuluculuk Ofisi

"Hukuk, mağduriyetlerin giderilmesi için en güçlü sığınaktır."

Yasal Uyarı: Bu makaledeki bilgiler Türk Medeni Kanunu'nun ilgili maddeleri ve genel hukuk prensipleri ışığında, Avukat Cihat Demirbağ Avukatlık ve Arabuluculuk Ofisi tarafından bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Her hukuki durum kendine özgüdür; hak kaybı yaşamamak için ofisimizle iletişime geçerek hukuki danışmanlık almanız önerilir.