İş Arama İzni, Uygulama Sorunları ve Tazminat Boyutu

İhbar süresi yalnızca feshe hazırlık değildir.

İş arama izni, bu sürecin en insani, en rasyonel ve en koruyucu düzenlemelerinden biridir. İşçinin işsiz kalacağı döneme daha güvenli adım atmasını sağlamak için tasarlanmış bu hak, uygulamada çoğu zaman yok sayılır; işveren tarafından bilinçli ya da bilinçsiz ihlal edilir.

Oysa iş arama izni yalnızca “süre izni” değildir, ihbar tazminatından bağımsız ayrı bir tazminat kalemi doğurur. Birçok dosyada iş arama izni ihlali, davanın kaderini işçinin lehine değiştiren unsurdur.

İş Arama İzninin Hukuki Dayanağı

4857 sayılı İş Kanunu'nun 27. maddesi iş arama iznini zorunlu kılar:

• İş arama izni günlük en az 2 saat olmalıdır.
• Bu süre işveren tarafından bölünemez; azaltılamaz.
• İşçi isterse izinlerini toplu kullanabilir.
• İşveren iş arama iznini engelleyemez.
• Engellerse, işçi bu sürelerin ücretinin iki katını talep edebilir.

Bu düzenleme emredici niteliktedir. Taraflar aralarında anlaşarak bile iş arama iznini ortadan kaldıramaz.

İş Arama İzni Ne Zaman Başlar?

İhbar süreleriyle paralel işler:

• 2, 4, 6 veya 8 haftalık ihbar süresi ne zaman başlıyorsa,
• iş arama izni de o tarihte başlar.

İşveren, “ihbar süresi içinde çalışmana gerek yok, seni hemen çıkarıyorum” diyorsa iş arama izni mahsuba konu olmaz; doğrudan tazminata dönüşür.

Toplu Kullanım Hakkı

Kanun işçiyi korur: İşçi isterse iş arama izinlerini toplu kullanabilir.

• Bu, işçinin iş görüşmelerini daha verimli planlamasını sağlar.
• Çoğu Yargıtay kararında toplu kullanım hakkının engellenmesi tazminat sebebi sayılmıştır.
• İşverenin “toplu kullanamazsın, günlük kullan” demesi geçersizdir.

Toplu kullanım özellikle mavi yaka çalışanlarda çok bilinmez, oysa bu hak kritik önemdedir.

İşveren İş Arama İznini Engellerse Ne Olur?

Kanunun cevabı çok keskin: “İşveren işçiye iş arama izni vermezse, o sürelerin ücretinin iki katını öder.”

Bu tazminat:

• İhbar tazminatından bağımsızdır,
• Kötü niyet tazminatı ile birlikte talep edilebilir,
• Zamanaşımı süresi 5 yıldır.

Bu nedenle dava dosyalarında iş arama izni ihlali, işçinin alacak hanesini ciddi şekilde büyüten bir kalemdir.

İşverenin Kötüye Kullandığı Tipik Uygulamalar

Gerçek sahada çokça rastlanır:

• “Sen iş arama izni falan kullanamazsın, işyerinden çıkamazsın.”
• “Toplu izin istiyorsan istifa et.”
• “İzin kullandığın saatleri maaşından düşerim.”
• “İzin istiyorsan önce çıkış kodunu kabul et.”
• Hiç izin vermeden işçiyi tam vardiyada çalıştırmaya devam etmek.

Bu davranışların tamamı hukuka aykırıdır.

Yargıtay, işçinin iş arama izni kullandığına dair özel bir belge aranamayacağını, işverenin engellemesi hâlinde iki kat ücretin doğacağına karar vermektedir.

İş Arama İzni – SGK Çıkış Kodu Bağlantısı

İş arama izni, ihbar süresinin ayrılmaz bir parçası olduğu için SGK çıkış kodu ile bağlantılıdır:

• İşveren işçiyi derhal, ihbar süresini işletmeden çıkarıyorsa $\rightarrow$ iş arama izni doğar.
• İşçi ihbar süresinde fiilen çalıştırılıyorsa $\rightarrow$ izin verilmediğinde tazminat doğar.
• Kod 29 gibi ağır kodlarla ani çıkış yapılıyorsa $\rightarrow$ iş arama izni tazminatı + kötü niyet tazminatı birlikte doğabilir.

Özellikle “ani fesih + yanlış kod” kombinasyonu işveren açısından büyük risk yaratır.

İş Arama İzninin Engellenmesi – Manevi Tazminat Boyutu

Yargıtay’ın yeni yaklaşımı şudur: İş arama iznini engellemek, işçinin iş bulma özgürlüğünü ihlal eder.

Bazı kararlar, bu durumu:

• İşçinin geleceğini manipüle etmek,
• İşçiyi yeni iş bulamaz hâle getirmek,
• Ekonomik baskı altında bırakmak

kişilik hakları ihlali olarak görülmüştür.

Bu durumda:

• Manevi tazminat
• Ayrımcılık tazminatı (bazı durumlarda)
• Kötü niyet tazminatı

birlikte gündeme gelebilir.

İş Arama İzni Kullanıldığının İspatı

İşçi iş arama iznini kullandığını ispat etmek zorunda değildir.

Hukuk mantığı şudur: İzin kanundan doğan bir haktır. İşveren bu hakkı engellediğini ileri sürüyorsa, ispat yükü işverendedir.

Bu da işçi lehine güçlü bir korumadır.

İş Arama İzni Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Hesaplama basittir:

Örnek:

• 8 haftalık ihbar süresi olan bir işçi, her gün 2 saat izin almalıydı.
• Toplam 80 saatlik izin verilmediyse:
• 80 saatlik ücret ödenir,
• Artı bunun bir katı daha tazminat olarak eklenir.

Bu nedenle dosyaya doğru hesaplama tablosu eklenmesi çok önemlidir.