Vasiyet Nedir? Vasiyetname Nasıl Yapılır?
Bir kişinin vasiyetname düzenleyebilmesi için iki temel şartı birlikte taşıması gerekir: Ayırt etme gücüne sahip olmak ve on beş yaşını doldurmuş olmak.
VII. Vasiyet Ehliyeti ve İrade Sakatlığı
1. Vasiyet Yapma Ehliyeti
Bir kişinin vasiyetname düzenleyebilmesi için iki temel şartı birlikte taşıması gerekir:
Ayırt etme gücüne sahip olmak ve on beş yaşını doldurmuş olmak.
Ayırt etme gücü; kişinin yaptığı hukuki işlemin anlamını ve sonuçlarını kavrayabilme, iradesini serbestçe oluşturabilme ve davranışlarını yönlendirebilme yeteneğini ifade eder.
Uygulamada vasiyetnamenin düzenlendiği tarihte murisin ehliyetli olup olmadığı; o döneme ait sağlık kayıtları, doktor raporları, hastane epikrizleri, tanık anlatımları ve gerektiğinde bilirkişi incelemesi birlikte değerlendirilerek belirlenir. Vasiyetnamenin yapıldığı tarih esas alınır; sonraki sağlık kayıpları tek başına geriye dönük ehliyetsizlik anlamına gelmez.
2. İrade Sakatlığı Hâlleri
Vasiyetname, vasiyetçinin gerçek ve özgür iradesini yansıtmak zorundadır. İrade sakatlığı hâllerinde yapılan vasiyetnameler hukuken geçerliliğini yitirir. İrade sakatlığı üç ana başlık altında toplanır:
Yanılma (Hata)
Vasiyetçi, gerçeğe aykırı bir bilgiye dayanarak tasarrufta bulunmuş olabilir. Örneğin bir mirasçının hayatta olmadığını zannederek onu vasiyet dışında bırakması, yanılma kapsamına girer.
Aldatma (Hile)
Vasiyetçinin bilerek yanlış yönlendirilmesi veya sahte bilgiler verilmesiyle iradesinin etkilenmesi hâlidir. Özellikle yaşlı kişilerin yakın çevre tarafından yanıltılması bu kapsamda değerlendirilir.
Korkutma ve Zorlama
Vasiyetçinin fiziksel ya da psikolojik baskı altında bırakılarak vasiyetname yapmaya zorlanmasıdır. Tehdit, bakımın kesileceği korkusu gibi unsurlar bu kapsamdadır.
Bu hâllerden herhangi biri mevcutsa, vasiyetnamenin gerçek iradeyi yansıttığından söz etmek mümkün değildir ve vasiyetnamenin iptali gündeme gelir.
VIII. Vasiyetnamenin İptali Davası
1. İptal Sebepleri
Vasiyetnamenin iptali yalnızca kanunda açıkça sayılan sebeplerle mümkündür. Bunlar dört ana başlıkta toplanır:
- Vasiyetin, vasiyetçinin ehliyetsiz olduğu bir dönemde yapılmış olması,
- Vasiyetin yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucu düzenlenmiş olması,
- Vasiyetin içeriğinin, bağlanan şartların ya da yükümlülüklerin hukuka veya ahlaka aykırı olması,
- Vasiyetin kanunda öngörülen şekil şartlarına uyulmadan yapılmış olması.
Bu sebepler sınırlıdır. Bu dört neden dışında kalan itirazlar iptal sebebi oluşturmaz; ancak saklı pay ihlali varsa ayrıca tenkis davası açılabilir.
2. Davayı Kimler Açabilir, Kime Karşı Açılır?
Davacı (Açabilir)
Vasiyetnamenin iptalini, bu iptalden hukuki menfaati bulunan kişiler talep edebilir. Bunlar çoğunlukla: Yasal mirasçılar, Atanmış mirasçılar ve Vasiyet alacaklılarıdır.
Davalı (Açılır)
Dava, vasiyetname ile lehine kazandırma yapılan kişilere karşı yöneltilir. Yanlış kişiye dava açılması hâlinde dava usulden reddedilebilir. Bu nedenle husumet yönü uygulamada büyük önem taşır.
3. Görevli ve Yetkili Mahkeme
- Görevli Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesidir.
- Yetkili Mahkeme: Murisin son yerleşim yerindeki mahkemedir. Bu yetki kuralı kesin niteliktedir.
4. Süreler – Hak Düşürücü Süre
Vasiyetnamenin iptali davası belirli sürelerle sınırlandırılmıştır. Bu süreler zamanaşımı değil, hak düşürücü süre niteliğindedir.
Öğrenme Tarihinden İtibaren
Davacı; vasiyetnamenin varlığını, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içinde dava açmak zorundadır.
Her Hâlde Süre Kısıtlaması
Her hâlde; vasiyetnamenin açılmasından itibaren iyi niyetli kişilere karşı on yıl, kötü niyetli kişilere karşı yirmi yıl geçmekle dava hakkı kesin olarak sona erer.
Bununla birlikte, dava açma süresi geçmiş olsa dahi, vasiyetnamenin geçersizliği bir dava içinde savunma (def’i) olarak her zaman ileri sürülebilir.
IX. Uygulamada Sık Karşılaşılan İptal Sebepleri
Uygulamada vasiyetnamenin iptaline en çok şu gerekçelerle karar verilmektedir:
- Zihinsel Yeterlilik: Murisin vasiyet tarihinde zihinsel yeterliliğini kaybetmiş olması,
- Baskı Altı: Ağır hastalık döneminde baskı altında vasiyet düzenlenmesi,
- Tanık Yasağı: Tanıkların katılma yasağına aykırı seçilmesi,
- Prosedür Eksikliği: Resmî vasiyetnamede okuma–imza prosedürünün eksik uygulanması,
- El Yazılı Şekil: El yazılı vasiyetnamede tarihin bulunmaması veya metnin tamamının el yazısı olmaması,
- Sözlü Şekil: Sözlü vasiyetnamede olağanüstü hâlin kanıtlanamaması veya bildirim sürecinin gecikmesi.
Bu tür eksiklikler çoğu zaman vasiyetnamenin tamamının iptaline yol açmaktadır.
X. Genel Değerlendirme
Vasiyetname, mirasbırakanın ölümünden sonra malvarlığının nasıl paylaşılacağını belirleyen en güçlü irade açıklamasıdır. Ancak bu iradenin geçerli olabilmesi, yalnızca içerik yönünden değil, ehliyet, irade özgürlüğü ve şekil şartları yönünden de hukuka uygun olmasına bağlıdır.
Vasiyetname Düzenlerken Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Vasiyetçinin ehliyet durumu net olmalı,
- İrade baskıdan tamamen arındırılmalı,
- Seçilen vasiyet türünün tüm şekil şartları eksiksiz uygulanmalı,
- Tanık ve görevli seçiminde yasaklara titizlikle uyulmalıdır.
Vasiyetnamenin iptali davası ise murisin gerçek iradesini ortaya çıkarmayı ve mirasçıların hukuki menfaatlerini korumayı amaçlayan önemli bir denge mekanizmasıdır. Bu davalar, teknik bilgi, doğru delil stratejisi ve süre disiplinini zorunlu kılar.
Hukuki Sorularınız İçin Uzman Desteği
Hukuki süreçler karmaşık ve kafa karıştırıcı olabilir. Hak kayıpları yaşamadan, en doğru stratejiyi belirlemek için uzman avukatlarımızla görüşün.
Hukuki Destek Alın