Devlet Arazinizi Alabilir mi? Kamulaştırma Rehberi
Kamu hizmetlerinin yürütülmesi için ihtiyaç duyulan özel mülkiyetteki taşınmazlar, Anayasal bir yetki olan kamulaştırma ile idareye geçebilir. Bu süreçte mülk sahibinin hakları ve yasal güvenceleri esastır.
Kamulaştırma Nedir ve Hangi Amaçlarla Yapılır?
Kamulaştırma, kamu kurumlarının kanunlarla kendilerine verilen görevleri yerine getirebilmek amacıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmazlara, kaynaklara veya irtifak haklarına, bedelini peşin veya kanunda belirtilen taksitlerle ödeyerek el koyması işlemidir. Bu işlem, Anayasa ile güvence altına alınmış mülkiyet hakkına bir müdahale olduğu için sıkı kurallara bağlanmıştır.
İdarenin bu yetkiyi kullanabilmesi için yeterli ödeneği temin etmesi ve işlemin temelinde mutlaka bir "kamu yararı" bulunması zorunludur. Kamu yararı olmadan yapılan bir kamulaştırma işlemi hukuka aykırıdır.
Kamulaştırmanın Temel Şartı: Kamu Yararı
Kamulaştırmanın özü, bireysel mülkiyet hakkının, toplumun genel çıkarı (yol, hastane, okul, baraj yapımı gibi) karşısında geri planda kalmasıdır. Ancak bu süreç keyfi olamaz ve mülk sahibinin zararı eksiksiz karşılanmalıdır.
Kamulaştırmanın Kapsamı ve Süreci
Kamulaştırma her zaman taşınmazın tamamını kapsamak zorunda değildir. İdare, projenin ihtiyacına göre daha sınırlı işlemler de yapabilir.
1. Kısmi Kamulaştırma ve İrtifak Hakkı
Kamu kurumu, bir taşınmazın tamamı yerine sadece projesi için gerekli olan belirli bir kısmını veya mülkiyet hakkına dokunmadan sadece belirli bir yüksekliğini, derinliğini ya da üzerindeki bir kaynağı kullanma hakkını (irtifak hakkı) kamulaştırabilir. Örneğin, bir enerji nakil hattı için arazinin sadece üstünden geçiş hakkı kamulaştırılabilir.
2. Bedel Tespiti ve Tescil Davası
Kamulaştırma sürecinin en önemli aşaması bedelin belirlenmesidir. İdare ile mülk sahibi arasında bedelde anlaşma sağlanamazsa, idare asliye hukuk mahkemesinde "Bedel Tespiti ve Tescil Davası" açar. Bu dava, kamulaştırılan taşınmazın değerinin mahkeme tarafından belirlenmesini ve idare adına tescil edilmesini amaçlar.
Bedel Tespiti ve Tescil Davasının Özellikleri
- Mahkeme, bilirkişiler aracılığıyla taşınmazın gerçek değerini tespit eder.
- Belirlenen bedel, mülk sahibi adına bankaya bloke edilir.
- Mahkemenin taşınmazın idare adına tesciline ilişkin kararı kesindir, yani bu karara itiraz edilemez.
- Ancak, mahkemenin belirlediği bedele karşı mülk sahibinin istinaf ve temyiz yoluna başvurma hakkı vardır.
Mülk Sahibinin Dava Hakları Nelerdir?
Kamulaştırma işlemine karşı mülk sahibinin kendini savunabileceği önemli yasal yollar bulunmaktadır. Bu hakların kullanımı süreye tabidir.
Haklarınızı Korumak İçin 30 Gününüz Var!
- İdari Yargıda İptal Davası: Tebligat tarihinden itibaren 30 gün içinde, kamulaştırma işleminin "kamu yararı" taşımadığı, usulsüz olduğu gibi nedenlerle iptali için idare mahkemesinde dava açılabilir. Bu davalar öncelikli olarak görülür.
- Adli Yargıda Düzeltim Davası: Kamulaştırma belgelerinde maddi hatalar (örneğin parsel numarasının yanlış yazılması) varsa, bu hataların düzeltilmesi için asliye hukuk mahkemesinde dava açılabilir.
- Fiili Engel Durumu: Kamulaştırmanın uygulanmasını imkansız kılan fiili bir engel (örneğin arazinin jeolojik yapısı) varsa, bu durum da işlemin iptali için bir gerekçe olabilir.
Kamulaştırma Sürecinde Haklarınızı Koruyun
Kamulaştırma, teknik detaylar ve sıkı sürelere tabi karmaşık bir süreçtir. Mülkünüzün gerçek değerinin altında kamulaştırılmasını önlemek ve yasal haklarınızı zamanında kullanmak için profesyonel hukuki destek almak kritik öneme sahiptir.
Kamulaştırma Davası İçin Bilgi Alın