Hırsızlık Suçunun Nitelikli Halleri (TCK 142-143)

Hırsızlık suçunun nitelikli halleri 142 Ve 143 (Suçun gece vakti işlenmesi) maddelerde belirtilmiştir. Şimdi bu maddeleri tek tek inceleyelim.

A- Hırsızlık Suçunun Kime Ait Olursa Olsun Kamu Kurum ve Kuruluşlarında veyaİbadete Ayrılmış Yerlerde Bulunan ya da Kamu Yararına veya Hizmetine Tahsis Edilen EşyaHakkında İşlenmesi (142/1-a)Bu nitelikli hale göre kamu kurum ve kuruluşlarında ya da hangi dine ait olursa olsunibadethaneler de gerçekleştirilecek hırsızlık suçu sonucunda daha ağır bir cezaya hükmedilir.Söz konusu eşyanın bahsedilen kurumlara ya da kişiye ait olmasının bir önemi yoktur.Örneğin camiden bir tespihin çalınması durumunda bu nitelikli halin uygulanması için,tespihin camiye ait olmasının bir önemi bulunmamaktadır. İbadet eden herhangi birine aitHırsızlık suçunun kamu yararına veya hizmetine tahsis edilen eşya hakkında işlenmesidurumunda da söz konusu malın açık ya da kapalı olarak koruma altına alınmış olmasının,malın bulunduğu yerin bir önemi bulunmamaktadır. Burada üzerinde durulması gerekenkonu madde de belirtilen malın kamu hizmetine ya da yararına tahsis edilmiş olmasıdır. Yanimalın devlete ya da özel kişiye ait olmasının bir önemi yoktur. Aranan tek şart, hırsızlıksuçunun gerçekleştiği anda malın bedeli karşılığında ya da bedelsiz olarak herkesinyararlanmasına sunulmuş olmasıdır. Örneğin yoldan bir trafik levhasının çalınmasıdurumunda da, özel bir hastaneden tıbbi bir cihazın çalınması durumunda da bu nitelikli halB- Hırsızlık Suçunun Halkın Yararlanmasına Sunulmuş Ulaşım Aracı İçerisinde VeyaKalkış Yerlerinde Bulunan Eşya Hakkında İşlenmesi (142/1-c)Bu nitelikli halin uygulanabilmesi için söz konusu aracın umuma tahsis edilmiş olmasıgerekmektedir. Aracın türü bir önem arz etmemektedir. Ayrıca çalınan eşyanın mürettebata(muavin, hostes, kaptan vs.) ya da yolculara ait olması bir önem arz etmemektedir. Maddede bahsedilen kalkış yerleri ifadesi ise otobüsün mola yeri, havalimanı, gar gibi yerleriC- Hırsızlık Suçunun Bir Afet Veya Genel Bir Felaketin Meydana GetirebileceğiZararları Önlemek Veya Hafiflet Maksadıyla Hazırlanan Eşya Hakkında İşlenmesi (142/1-d)Kanun koyucu, madde metninde belirtilen nitelikli halin uygulanması için söz konusueşyanın gerçek ya da tüzel; kamu ya da özel kişinin zilyetliğinde olması şartını aramamıştır.Örneğin belediye tarafından dağıtılan deprem çadırlarının bulunduğu kamptan çalınması dakişinin olası bir depreme yönelik hazırlamış olduğu ilk yardım setinin çalınması da bu nitelikli halin uygulanmasına sebebiyet verir.

D- Hırsızlık Suçunun Adet Veya Tahsis Veya Kullanımları Gereği Açıkta Bırakılmış Eşya Hakkında İşlenmesi (142/1-e)

Bu nitelikli halin uygulanabilmesi için söz konusu taşınırın adet ya da kullanımı gereği dışarıda bırakılması gerekir. Örneğin bir biçerdöverin tarlada bırakılması durumunda bu nitelikli hal uygulanabilecekken bir cep telefonunun dışarıda bırakılması durumunda uygulanmayacaktır.

Not: 141/1-B,1-F bentleri mülga edilmiştir. Yukarıda belirtilen nitelikli hallerin uygulanması durumunda 3 – 7 arası hapis cezasına hükmolunacaktır.

E- Hırsızlık Suçunun Kişinin Malını Koruyamayacak Durumda Olmasından Veya Ölmesinden Yararlanarak İşlenmesi (142/2-a)

Bu nitelikli hal kişinin sarhoş, baygın, aşırı elem, ağır hastalık durumunda olması durumunda uygulama alanı bulacaktır.

Kişinin ölmesinden yararlanarak hırsızlık suçunun işlenmesi durumunda da bu nitelikli hal uygulanacaktır.

Ayrıca belirtmeliyiz ki bu nitelikli hallerin uygulanabilmesi için, kişinin bulunduğu duruma fail tarafından getirilmemiş olması gerekmektedir. Örneğin birisinin malını çalmak için cinayet işlenmesi durumunda nitelikli kasten öldürme ve yağma suçları oluşacağından verilecek hüküm de bu maddeler çerçevesinde belirlenecektir.

F- Hırsızlık Suçunun Elde Veya Üstte Taşınan Eşyayı Çekip Almak Suretiyle ya da Özel Beceriyle İşlenmesi (142/2-b)

Hırsızlık suçunun elde veya üstte taşınan eşyayı çekip almak suretiyle işlenmiş olması durumunda dikkat edilmesi gereken husus cebir kullanılıp kullanılmadığıdır. Örneğin cep telefonu ile konuşan bir kadının diğer elinde tuttuğu çanta kadının dikkati dağıldığından hızlı bir şekilde elinden çekilip alınabilir. Bu durumda bahsedilen nitelikli hal uygulanacaktır. Ancak kadının tuttuğu çantayı bırakmaması, direnmesi durumunda failin çantayı alabilmek için icra hareketlerini sürdürmesi, (örneğin kadına vurması ya da sürüklemesi ya da başka bir cebir uygulaması) durumunda bu nitelikli hal değil, başka bir suç tipi olan yağma suçu oluşacaktır.

Hırsızlık suçunun özel beceriyle işlenmesi durumunda da failin yetenekleri sebebiyle bu suçu kolay bir şekilde işlemiş olması cezayı ağırlaştırıcı bir nedendir. Örneğin tokalaşma esnasında mağdurun yüzüğünün çalınması herkes tarafından gerçekleştirilmesi mümkün olan bir eylem değildir. Özel bir el çabukluğu yani beceri gerektirir. Bu durumda nitelikli hal olaya uygulanacaktır.

G- Hırsızlık Suçunun Doğal Bir Afetin Veya Sosyal Olayların Meydana Getirdiği Korku Veya Kargaşadan Yararlanarak İşlenmesi (142/2-c)

Hırsızlık suçunun doğal bir afetin veya sosyal olayların meydana getirdiği korku veya kargaşadan yararlanarak işlenmesi, bir nitelikli unsur olarak belirlenmiştir. Kişinin içinde bulunduğu bazı durumlar, eşyası üzerindeki koruma ve gözetimini zayıflatabilir ve hatta ortadan kaldırabilir. Bu durumdan yararlanarak hırsızlık suçu kolaylıkla işlenebilir.8 Bu durumlara örnek olarak deprem, sel, heyelan, terör saldırısı gibi durumları gösterebiliriz.

H- Hırsızlık Suçunun Haksız Yere Elde Bulundurulan veya Taklit Anahtarla ya da Diğer Bir Aletle Kilit Açmak Veya Kilitlenmesini Engellemek Suretiyle İşlenmesi (142/2-d)

Bu nitelikli halin uygulanabilmesi için failin elinde daha önceden bulundurduğu anahtar ya da maymuncuk gibi kilidin açılmasını kolaylaştıracak bir aletle suçu işlemesi gerekir. Örneğin önceki bir hırsızlıkta ele geçirilen kasa anahtarı ile kasanın açılmaya çalışması durumunda bu nitelikli hal uygulanacakken, kasanın üzerinde unutulmuş ya da bırakılmış bir anahtarın zaten mevcut olması durumu nitelikli hal kapsamında değerlendirilmeyecektir. Aynı şekilde kilidin kırılmış olması durumunda da nitelikli hal uygulanmayacaktır.

Kilitlenmesini engellemek durumuna da kilidin içine bir kâğıt parçası sıkıştırılmasını ve dolayısıyla kilitlenme işleminin başarısız olmasını, dükkân kepenginin altına taş koyarak kepengin tamamen kapanmasının engellenmesi durumlarını gösterebiliriz.

İ- Hırsızlık Suçunun Bilişim Sistemlerinin Kullanılması Suretiyle İşlenmesi (142/2-e)

Bu durumda hırsızlık suçunun tanımında yer alan “bulunduğu yerden alan” ifadesinin somut bir şekilde uygulanması mümkün değildir. Bu nitelikli hal düzenlenmesinde kast edilen internet bankacılığı ya da başka bir sistemde yer alan paranın, fail tarafından rıza dışında kendisinin ya da başkasının yararına farklı bir yere nakil edilmesidir.

Somut olayda bu nitelikli halin uygulanıp uygulanamayacağının belirlenmesi için failin davranışlarında “hile” olup olmadığına bakılması gerekir. Failin hileli davranışlar sonucunda mağduru aldatarak bilişim sistemini kullanmak suretiyle icra hareketlerinde bulunması durumunda hırsızlık suçu değil, bir başka suç olan nitelikli dolandırıcılık söz konusu olacaktır.

J- Hırsızlık Suçunun Tanınmamak İçin Tedbir Alarak Veya Yetkisi Olmadığı Halde Resmi Sıfat Takınarak İşlenmesi (142/2-f)

Bu nitelikli halin uygulanabilmesi için failin kendini tanınamayacak bir biçimde kamufle etmesi ya da hırsızlık suçunun işlenmesini kolaylaştırmak amacıyla yetkisi olmamasına rağmen resmi bir sıfat takınarak işlenmesi gerekmektedir.

Örneğin failin başına kar maskesi, kilotlu çorap, takma sakal gibi şeyleri geçirmesi durumunda bu nitelikli hal uygulama alanı bulacaktır. Failin tanınmamak için aldığı tedbirlere rağmen kendisini tam olarak gizleyememesi ya da tanınması durumunda nitelikli hal yine uygulanacaktır. Bir başka ifadeyle failin tanınıp tanınmamasının bu nitelikli halin uygulanabilmesi için bir önemi bulunmamaktadır.

Hırsızlık suçunun yetkisi olmadığı halde resmi sıfat takınması durumunda da örneğin failin kendisini üst düzey bir subay olarak tanıtarak bu suçu işlemesini gösterebiliriz. Ayrıca belirtmemiz gereken bir diğer husus failin gerçekten resmi bir sıfata sahip olması durumunda hırsızlık suçunu işlemesi halinde uygulanacak bir nitelikli hal düzenlemesinin bulunmuyor oluşudur.

K- Hırsızlık Suçunun Büyük ve Küçükbaş Hayvan Hakkında İşlenmesi (142/2-g)

Büyük veya küçükbaş hayvanlara karşı yapılacak hırsızlık sürü, ahır, mera gibi yerlerde gerçekleştirilebilir. Kanun koyucu bu düzenleme ile hayvan hırsızlığının önüne geçmek istemiştir.

L- Hırsızlık Suçunun Herkesin Girebileceği Bir Yerde Bırakılmakla Birlikte Kilitlenmek Suretiyle ya da Bina veya Eklentileri İçerisinde Muhafaza Altına Alınmış Olan Eşya Hakkında İşlenmesi (142/2-h)

Hırsızlık suçunun bu nitelikli halinin uygulanabilmesi için hırsızlığın konusu oluşturan taşınır eşyanın koruma altına alınmış olması gerekir. Herkesin girebileceği bir yerde kilitli bir şekilde bırakılan taşınırın (örneğin cadde üzerinde park halinde bulunan kilitli araba) çalınması ya da bina veya eklentileri içerisinde kilitsiz bir şekilde bulunan (örneğin evin garajında ki araba) taşınırın çalınması durumunda bu nitelikli hal uygulanacaktır.

Not: 142/2-h Ek benttir. Hırsızlık suçunun yukarıda belirtilen şekillerde işlenmesi durumunda 5 – 10 yıl arasında hapis cezasına hükmolunur. Hırsızlık suçunun 142/2-b maddesinde belirtilen surette beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda olan kimseye karşı işlenmesi halinde, verilecek ceza 1/3 oranında arttırılır.

M- Hırsızlık Suçunun Sıvı veya Gaz Halindeki Enerji Hakkında ve Bunların Nakline İşlenmesine veya Depolanmasına Ait Tesislerde İşlenmesi (142/3)

Bu nitelikli hal doğalgaz, petrol gibi enerjilerin çalınmasını engellemek amacıyla düzenlenmiştir.